جاناتان ترنر به نقل از دورکیم میگوید انسجام وقتی رخ میدهد که عواطف افراد به وسیله نمادهای فرهنگی تنظیم شوند، جاییکه افراد متصل به جماعت، اجتماعی شده باشند، جاییکه کنشها تنظیم شده و به وسیله هنجارها هماهنگ شدهاند و جاییکه نابرابریها قانونی تصور میشود(اکبری ؛۱۷:۱۳۸۳).
بنابراین جوامع مادامیکه جمعیت آنها اندک بوده و جوامعی ساده با باورها و ارزشهای محدود و ساده بودند انسجام در آنها مکانیکی بوده است اما دورکیم معتقد است جوامع سنتی در روند تکاملی خود تحت تاثیر عواملی، تغییراتی را در خود پذیرا میشوند مهمترین این عوامل از نظر دورکیم پیشرفت تقسیم کار است که باعث تحولی عظیم در این جوامع گشته و در حقیقت بدلیل تقسیم کار است که جامعه سنتی مبتنی بر انسجام مکانیکی به جامعه صنعتی مبتنی بر همبستگی ارگانیکی تبدیل میگردد(همان :۱۸).
لذا وجود تقسیم کار است که جامعهای با ماهیتی سنتی را به جامعهای دگرگون شده و با ماهیتی صنعتی بدل میکند. تقسیم کار هر چه پیچیدهتر و تخصصیتر میشود توافق روی دایرههای اخلاقی کاهش مییابد و تمایزات بین افراد رشد میکند وفاق حاصل از انسجام مکانیکی جای خود را به وفاق جدیدی میدهد که برخاسته از انسجام ارگانیکی نظم جدید است (همان :۱۸). اما در این زمینه که چه چیزی تقسیم کار را ایجاد و تشدید میکند دورکیم میگوید «بین تراکم مادی و تراکم اخلاقی پیوند نزدیکی وجود دارد به گونهای که با افزایش تراکم مادی دورکیم به عناصری چون افزایش تراکم جمعیت، افزایش و تشکیل شهرنشینی، تعداد و سرعت راههای ارتباطی و حمل و نقل اشاره دارد». دورکیم معتقد است وقتی جامعهای افزایش یافته متنوع میگردد. رشد و افزایش تعاملات افراد به پیچیدگی و تخصصیتر شدن تقسیم کار و تراکم اخلاقی میانجامد و به تعبیر گیروشه از این جریان متحرک عمومی، لاجرم درجه بسیار بالایی از فرهنگ حاصل خواهد شد. و بنا براین همین شدت روابط است که تمدن را در جوامعی میسازد که انسجامش دیگر از نوع ارگانیکی است.(همان :۱۸-۱۹).
۳-مشارکت اجتماعی:
واژه مشارکت یک کلمهی عربی و بر وزن مفاعله است. مشارکت در فرهنگ معین به معنای شرکت دادن، انبازی کردن و همین طور به معنای تعیین سود یا زیان دو یا چند تن که با سرمایه یهای معین در زمانهای مشخص به بازرگانی پرداختهاند آمده است .دهخدا نیز در لغت نامهی خود این مفهوم را مأخوذ از تازی و به معنی شراکت و انبازی کردن و حصهداری و بهرهبرداری میداند.(اکبری؛ ۲۷:۱۳۸۳) همچنین عدهای مشارکت را از لحاظ لغوی به معنی کمک فعال و واقعی مشخص به یک عمل میدانند. آلن بیرو میگوید: «مشارکت به معنای سهمی در چیزی یافتن و از آن سود بردن و یا در گروهی شرکت جستن و بنابراین با آن همکاری داشتن است، به همین جهت از دیدگاه جامعه شناسی باید بین مشارکت بعنوان حالت یا وضع (امر شرکت کردن) و مشارکت بعنوان عمل و تعهد مشارکت) تمیز قائل شده واژه مشارکت معادل واژه «participation» لاتین است که از حیث لغوی به معنای درگیری و تجمع برای منظور خاص میباشد. در فرهنگ بینالمللی و بستر معانی زیر برای اصطلاح «participation» آمده است: عمل یا وضعیت شرکت جستن، بهرهوری در چیزی، مشارکت بر اساس رابطه خویشاوندی که بیش از یک نفر در آن شرکت داشته باشند.(همان :۲۸-۲۷)
امامفهوم مشارکت قدمتی به درازای تاریخ زندگی اجتماعی بشر دارد که در طول حیات طولانی خود روند تکامل و دگرگونی را پشت سرگذاشته و به اقتضای شرایط زمانی و مکانی خود تعاریف مختلفی به خود دیده است. کائوتری اعتقاد دارد که مشارکت به قدمت تاریخ بشری پیشینه دارد چرا که نظر و عمل مشارکت در بطن هر جامعه و در مفاهیمی چون دلبستگی، اتحاد، همکاری، انجمن و مانند آنها نهفته است و از قدیم شالوده پیدایش اجتماعی ـ انسان شناختی نوع بشر تلقی شده است(اکبری؛ ۲۸:۱۳۸۳). به نظر هال تعارض بین دیدگاههای عمل گرایانه و دیدگاههای عمدتا فلسفی از مشارکت موجب شده است که مفهوم مشارکت تبدیل به یک مفهوم چند وجهی شود و در طی زمان با معنای متفاوتی هویدا شود.(ازکیا و غفاری؛ ۱۸۳:۱۳۸۰).
به دلیل همین پیچیدگی است که تعریف واحدی از مفهوم مشارکت نمیتوان یافت که همه صاحبنظران روی آن توافق داشته باشند، لذا تعاریف گوناگونی از مشارکت در حوزههای مختلف علوم انسانی وجود دارد که به ذکر تعدادی از آنها مبادرت خواهیم کرد:
همچنین در تعریف مشارکت گفته شده: «مشارکت مردمی به معنای کوشش و تلاش جمعی در یک چارچوب سازمانی است که اعضا با ائتلاف منابع در صدد دستیابی به اهداف خودشان هستند. در نتیجه، مشارکت فرایندی فعال است که هر یک از مشارکتکنندگان به واسطه اندیشه، تأمل و نظارت فعالشان به اقدام و عمل مشارکتی ترغیب میشوند».
بنابراین مشارکت اجتماعی را میتوان فرایند سازمان یافتهای دانست که از سوی افراد جامعه به صورت آگاهانه، داوطلبانه و جمعی با در نظر داشتن هدفهای معین و مشخص به منظور سهیم شدن در منابع قدرت انجام میگیرد. شهود چنین مشارکتی، وجود نهادهای مشارکتی چون انجمنها، گروهها، سازمانهای محلی و غیر دولتی است .(همان، ۲۹۳).
۲-۱۵-پیشینه تحقیقات داخلی:
حبیب احمدلودر پژوهشی با عنوان بررسی رابطه میزان هویت ملی و هویت قومی در بین جوانان تبریز درصدد پاسخگویی به این سوالات است :
۱- میزان گرایش به هویت قومی در بین جوانان چقدر است ؟
۲- میزان گرایش به هویت ملی چقدر است ؟
برای دانلود فایل متن کامل پایان نامه به سایت 40y.ir مراجعه نمایید. |
/>۳- آیا بین میزان هویت قومی و میزان هویت ملی جوانان رابطه ای برقرار است؟
نتایج پژوهش نشان میدهد افراد دارای هویت های گوناگونی هستند و این هویت ها لزوما در مقابل یکدیگر قرار نمی گیرند افراد از هویت های گوناگون خود به عنوان بسته های اطلاعاتی استفاده کرده و در موقعیت های کنشی مقتضی از آنها سود می جویند . هویت ملی و هویت قومی نیز دو نوع هویت جمعی هستند که افراد در طی اجتماعی شدن آنها را درونی کرده و جزئی از شخصیت خود را می سازند و از آنان در موقعیت های خاصی استفاده میکنند . بنابراین تناقضی بین این دو نوع از هویت وجود ندارد.
:
عثمان حسین بر در ۱۳۸۱ به بررسی عوامل موثر بر نگرش دانشجویان بلوچ به هویت ملی میپردازد و با استفاده از روش پیمایش و تکنیک پرسشنامه به این نتایج می رسد که نگرش دانشجویان به ملت و سرزمین متوسط اما نسبت به دولت بی تفاوت بوده اند. در سطح هویت ملی حاکم بی تفاوتی منتج شده که دلیل ان عدم تخصیص امکانات به طور مساوی بین اقوام و علی الخصوص اقلی تهای مذهبی بوده است
است .
مهرداد فرخی در سال ۱۳۸۲ به بررسی رابطه الگوی مصرف پوشاک و ارتباطش با هویت اجتماعی پرداخته است وی با استفاده از نظریات بوردیو و گیدنز به این نتیجه رسیده است که الگوی خریددر چهار فضای اجتماعی مختلف که حاصل تقاطع دو محور سرمایه.فرهنگی و سرمایه اقتصادی شکل می گیرد. افر اد قرار گرفته در داخل هر یک ا ز این چهار فضای اجتماعی دارای سلایق نزدیک به هم در خرید. لباس و شکلگیریهای شود.
متف
انی.
پزوهشهای اخیر د رمورد انواع هویت همواره ارتباط واضحی را بین هویت های پیشرفته ومقیاسهای مختلف رشد نشان داده اند به خصوص هویت موفق با سطح رشد خود تئوری عملیات صوری یا انتزاعی قضاوت اخلاقی ومتبع کنبرل ارتباط مثبتی را نشان داده است همچنین افرادی با این نوع هویتها از لحاظ روانی حال خوبی داشته وسازگاری روانی سالمی دارند از لحاظ کنار امدن با مسائل به نحو مناسب عمل نموده وکارامدی شخصی بالاتری را نشان داده واضطراب کمتری دارند .پژوهشهای دیگر نشان داده اند که دانشجویان باهویت زود رس د رارتباطات فردی خود به شدت کلیشه ای رفتار کرده ودر بیان فردی کارامدی فردی ضعیف واز پیچیدگی شناختی پایین تری دارن دوبرعکس دانشجویانی که هویت موفقی دارند مشخصاتی از قبیل احترام به خود در سطح بالا داشته ودر مقابل استرس انعطاف پذیری داشته واقدام به تصمیم گیریهای سنجیده ومتفکرانه ای مینماید ونسبت به ان متعهد میباشد پژوهشهای انجام شده توسط ارشر ۱۹۹۲ حاکی است که بین دختران وپسران در نوع هویت تفاوت معنادار وجود دارد ارشر خاطر نشان میسازد که جریان تشکیل هویت در دختران امکان دارد به علت موانع خارجی یا محیطی مشکل تر ودردناکتر از پسران باشد همچنین ارشر د ر ۱۹۹۲ به این نتیجه رسید که پسران د رکلاسهای ۱۰ ۸ ۶ ۱۲ تقریبا هیج ارتباطی بین هویت شغلی وخانواده نمیبیند .پزوهش انجام شده توسط المال ۱۳۷۵ حاکی است که از بین عوامل جامعه پذیری دوعا مل خانواده ومدرسه بیش از سایر عوامل درشکل گیری هویت فرهنگی موثر است ضمنا موقعیت اجتماعی دانش اموزان در این جامعه اماری تاثیر مهم ی در هویت فرهنگی ندارد
رد .
پژوهش انجام شده توسط رزازی فر ۱۳۷۶ پیرامون هویت ملی در شهرستان مشهد حاکی از ان است که احساس عدالت وعام گرایی از عوامل موثر بر هویت ملی هستند این پژهش برروی ۳۰۳ نفر از جوانان ۱۸ سال یه بالای مشهدی انجام گرفته است در بررسی جامعه شناختی ابعاد هویت د انشجویان دانشگاه علامه طباطبایی یافته ها نشان میدهد که بین وضعیت اقتصادی اجتماعی میزان تبعیضات میزان دین داری وهویت ملی دابطه معنادار وجود دارد دربررسی تعیین کنندهای هویت یابی والگوگزینی در میان دانش اموزان دبیرستانی شیراز که تعدادشان ۶ ۲۳ نفر بوده است مشخص شد که مهمترین وعمده ترین الگوهای رفتاری نوجوانان والدین انها دوستانشان ومعلمین بوده وپس ازان شخصیت های مذهبی هنرمندان ورزشکاران نویسندگان دانشمندان ودر اخر نیز شخصیت های تاریخی مطرح میباشد.
اشد
سوالاتی که دراین پایان نامه بدان پاسخ داده می شود چنین است : ۱ – میزان گرایش به هویت قومی در بین جوانان ترک چقدر است ؟ ۲- میزان گرایش به هویت ملی در بین جوانان ترک چقدر است ؟ ۳ – آیا بین میزان هویت قومی و میزان هویت ملی جوانان رابطه ای وجود دارد؟
نتایج نشان می دهد : که افراد دارای هویتهای گوناگونی هستند و این هویتها لزوما در مقابل همدیگر قرار نمی گیرند. افراد از هویتهای گوناگون خود به عنوان بسته های اطلاعاتی استفاده کرده و در موقعیتهای کنشی مقتضی از آنها سود می جویند. هویت ملی و هویت قومی نیز دو نوع هویت جمعی هستند که افراد در طی اجتماعی شدن آنها را درونی کرده و جزئی از شخصیت خود را می سازند و از آنان در موقعیتهای مقتضی استفاده می کنند. بنابراین افراد تناقضی بین این دو نوع هویت درک نمی کنند.
بررسی هویت ملی و ابعاد آن به عنوان نوعی هویت از بعد جامعهشناسی هدف این تحقیق است همچون شناخت عوامل موثر بر هویت جمعی و تاثیر دو عامل عمده عامگرایی و عدالت توزیعی پرداخته شده است . برای سنجش فرضیات تحقیق تعداد ۳۰۳ نفر پاسخگو در مطقه شهر مشهد به روش نمونهگیری تصادفی سیستماتیک انتخاب و مرود مصاحبه قرار گرفتهو دادههای بدست آمده در این بررسی با استفاده از روشهای آماری همبستگی دو متغیری، رگرسیون چند متغیری، آنالیز واریانس ، آزمون I – lest و تحلیل مسیر تحلیل شدهاند. یافتههای تحقیق نش
ان میدهد چهار بعد هویت ملی (ارزشهای ملی – دینی – جامعهای – انسانی) همبستگی بالایی با یکدیگر داشته و احساس عدالت توزیعی و عامگرایی در سطح معنیداریی بالایی با هویت ملی همبستگی دارند، نتایج حاصله نشان میدهد دو عنصر پایبندی ملی (نظری) تعهد ملی (عملی) با همبستگی بالا با یکدیگر بعنوان عناصر تشکیل دهنده هویت ملی مورد تایید میباشد
هدف از این تحقیق بررسی هویت ملی و مذهبی جوانان مشهدی (سن ۱۸-۲۴ سال) و تاثیر روابط اجتماعی بر آن میباشد. که جواب دادن به دو سئوال زیر را دنبال کرده است : -۱ میزان پایبندی نظری و علمی جوانان به مذهب و ملیت چقدر است ؟ -۲ روابط اجتماعی چه تاثیری بر هویت ملی و مذهبی جوانان دارد؟ بدین منظور تیپ ایدهآل هویت ملی و مذهبی ساخته شد. (مجموعا چهار تیپ ایدهآل، پایبندی نظری به مذهب ، پایبندی عملی به مذهب ، پایبندی نظری به ملیت و پایبندی عملی به ملیت) فرضیات اساسی تحقیق عبارتند از: نوع روابط اجتماعی جوانان در خانواده، مدرسه، جمع دوستان و اماکن مذهبی و ویژگیهای شخصی و تماشای تلویزیون بر هویت مذهبی و ملی تاثیر مستقیم دارند. روش تحقیق پیماشی و تکنیک جمعآوری از طریق مصاحبههای عمیق و پرسشنامه بوده است . جامعه آماری تمام جوانان (زن و مرد) سن ۱۸-۲۴ سال ساکن مشهد میباشد. نمونهگیری، طبقهای و تصادفی ساده با حجم نمونه ۴۶۴ نفر در سطح مناطق دهگانه مشهد میباشد. نتایج بدست آمده عبارتند از: الف) ۵۲ درصد کل پاسخگویان بیش از ۶۰ درصد با تیپ ایدهآل هویت مذهبی و ۶۱/۸ درصد کل پاسخگویان بیش از ۶۰ درصد با تیپ ایدهآل هویت ملی، هماهنگی دارند. همچنین پایبندی نظری به مذهب و ملیت بیش از پایبندی عملی به آنها است . ب) با انجام تحلیل رگرسیونی و تحلیل مسیر دادهها، روشن شد حرکت جوانان و اعضاء خانوادههایشان در مراسم ملی و مذهبی، گفتگو پیرامون مذهب و تایید مستمر آن در خانواده، اهمیت دادن به نظرات خانواده و دوستان، مشورت با خانواده و تماشای برنامههای ایرانی تلویزیون، بر هویت ملی و مذهبی تاثیر مستقیم دارند. همچنین وضعیت اقتصادی جوانان، تماشای فیلم و سریالهای خارجی تلویزیون و تماشای فیلمهای سینمایی از طریق ویدئو و… تاثیر معکوس بر هویت ملی و مذهبی دارند
ابراهیم حاجیانی نیز با توجه به دغدغه ها و نگرانی های موجود در خصوص تنوع فرهنگی و قومی در جامعه ایران و پیامدهای ناشی از آن، این مقاله که براساس یک طرح پژوهشی ملی تنظیم شده است به بررسی رابطه و نسبت گرایش به هویت قومی و گرایش به هویت ملی در میان اقوام ایرانی پرداخته است. براساس چارچوب تحلیلی انتخاب شده که نظریه کنش متقابل نمادین و مشخصات آرای مید و بلومر می باشد، فرض اصلی این نوشتار آن است که هویت ایرانیان چندبعدی با ترکیبی است و میان ابعاد یا منابع هویت بخش جامعه ایرانی تناقض، تعارض و ناسازگاری وجود ندارد، بلکه هویت جمعی فرهنگی جامعه ایرانی همزمان از چند منبع مختلف سرچشمه گرفته و به دلیل خصلت تدریجی، تاریخی و استمراری بودن فرآیند تکوین هویت های مختلف، آن ها در شرایط سازگاری و انطباق با همدیگر قرار دارند.
برای آزمون این فرض محقق از روش تحقیق پیمایشی و ابزار پرسشنامه استفاده کرده است. واحد مشاهده فرد و واحد تحلیل ۶ گروه عمده قومی (ایرانی) شامل کردها، بلوچ ها، آذری ها، عرب ها، ترکمن ها و لرها بوده است. جمعیت آماری شامل افراد ۱۸ سال به بالا ساکن ۹ شهر بزرگ قوم نشین کشور بوده و با روش نمونه گیری چند مرحله ای، موارد نمونه انتخاب شده اند.
نتایج حاکی از آن است که هویت قومی و هویت ملی هر دو در میان اقوام ایرانی، به طور توامان، قوت و برجستگی دارند و میان آن ها رابطه تعارض آمیز و قطبی وجود ندارد. همچنین می توان گفت میان ابعاد فرهنگی و اجتماعی هویت قومی و ابعاد فرهنگی (و تا حدودی اجتماعی) هویت ملی رابطه مثبت و قوی برقرار است اما ابعاد سیاسی این دو نوع هویت رابطه منفی با یکدیگر دارند.
فرزین حاتمی دربررسی رابطه میزان گرایش به هویت ملی و هویت قومی در بین بختیاریها به این نتیجه میرسد که در جامعه چند قومی ایران، هویت قومی یکی از مهمترین هویتهای جمعی است که سبب شناسایی و تمایز افراد از یکدیگر میشود. با این حال، برجسته شدن احساس هویت قومی، به ویژه برتری یافتن آن بر احساس هویت ملی، همواره از مهمترین دغدغههای مرتبط با انسجام و یکپارچگی ملی محسوب میشود. از این رو، مقاله حاضر رابطه هویت قومی و هویت ملی در بین بختیاریهای سه استان خوزستان، لرستان و چهارمحال بختیاری را بررسی می¬کند. پرسش اصلی این است که آیا بین میزان گرایش به هویت ملی و میزان گرایش به هویت قومی بختیاریها رابطه وجود دارد؟ برای پاسخ به این پرسش و نیز سنجش و بررسی این رابطه برای هویت ملی چهار بعد تاریخی، جغرافیایی، زبانی و فرهنگی در نظر گرفته است. همچنین، هویت قومی نیز بر اساس چهار بعد تاریخی، زبانی، فرهنگی و مذهبی سنجیده شده است.
نتایج تحقیق از نمونه برای ۳۸۵ نفری، با نمونهگیری خوشهای و به شیوه پیمایش، با استفاده از فرمول کوکران به دست آمده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادهها نشان می¬دهد میزان گرایش به هویت قومی و میزان گرایش به هویت ملی نزد پاسخگویان در حد بالا و بین هویت ملی و هویت قومی رابطه مثبت و معناداری برقرار است.
حبیب احمدلود در سال ۱۳۸۱ تحقیقی را با عنوان بررسی رابطه هویت ملی و قومی در بین جوانان تبریز انجام داد. وی درصدد بود فرضیهای بیانگر
رابطه معکوس بین هویت ملی و انسجام عام با هویت قومی است را مورد بررسی قرار دهد. وی با استفاده از روش پیمایش و با بهرهگیری از پرسشنامه، شهر تبریز و جوانان آذری زبان ۳۰-۲۰ ساله را مورد مطالعه قرار داد. وی فرضیههای تحقیق را در دو بخش فرضیههای اصلی و فرعی نشان داد که در فرضیههای نوع اول پس از طرح یک فرضیه کلی به بررسی رابطه بین مولفههای هویت ملی و هویت قومی پرداخت مولفههای در نظر گرفته شده برای هویت ملی شامل: زبان و ادبیات فارسی، میراث فرهنگی، وابستگی ملی و گرایشهای دینی و سیاسی بود و مولفههای قومی هم شامل: زبان و ادبیات ترکی، حافظه تاریخی، موسیقی سنتی ترکی و وابستگی قومی بود.
وی در قسمت نتایج تحقیق عنوان میکند که جوانان ترک زبان تبریز دارای گرایش قومی به هویت ملی هستند و در عین حال به هویت قومی نیز گرایش دارند و نتیجهگیری میکند که بین هویت ملی و قومی نه تنها رابطه منفی وجود ندارد بلکه رابطه مثبتی نیز بین این دو نوع هویت جمعی وجود دارد.
فاتحی دهقانی در ۱۳۸۳ یه تاثیر سرمایه اجتماعی در هویت اجتماعی دانشجویان می پردازدوی با بهره گیری از آرای پوتنام، کلمن و فوکویاما و نظریه کنش متقابل نمادین هویت اجتماعی دانشجویان را اندازه گیری کرده است و ننیجه پژوهش بیانگر این است که بین سرمایه اجتماعی دانشجویان همبستگی مثبت وضعیفی برقرار است.
۲-۱۶-پیشینه خارجی:
در تحقیقی که کرچلر و پستی انجام داده اند در باب هویت ملی ،جایگاه آن در بین ملتها و کشورهای پولی عضو اتحادیه اروپا را بررسی کرده اند. نتایج مطالعه حاکی از ان است که افرادی که کشور خود را در جایگاه پایینی نسبت به دیگر کشورها می بینند نسبت به استفاده از یورو تمایل کمی دارند و بالعکس. در این تحقیق از نظریات انگیزش اجتماعی بهره گرفته شده است.(کرچلر و پستی،۲۰۰۳)
پیتر ایردر مقاله ای به بررسی تاثیر قواعد زبانی و تغیر انها در هویت اجتماعی و ملی پرداخته است . بر اساس مطالعات وی طبقات اجتماعی که بر اساس شاخصهایی مثل درامد و شغل مشخص میگردند دارای اصطلاحات زبانی خاص هستند و هویتهای ملی و قومی نیز در زبان تجلی مییابد. افراد در نشان دادن هویت خود خاص فرهنگی و اجتماعی زندگی خود را به کار میبرند.(ایر،۲۰۰۵)
۲-۱۷- چهارچوب نظری:
هویت ملی بالاترین و فراگیرترین سطح هویت جمعی است و به خصوص پس از شکلگیری دولت مدرن و واحدهای مستقل سیاسی به نام کشور اهمیت مضاعفی یافته است. هویت ملی شکل بنیادی هویت است که نه تنها مبنای دیگر هویتها است بلکه در صورت بروز تضاد در بین سطوح مختلف هویت بر همه آنها تقدم دارد و تثبیت یک ملت یا خود ملی در مقابل غیرملی یا خارجی مطرح میشود (Smite, 1991: 8-14)