سیاست­هاي تشویق رفتار شهروندي سازمانی

) سیاست­های تشویق رفتار شهروندی سازمانی

تقویت رفتار شهروندی، مانند هر رفتار دیگری که از افراد سر می­زند، نیاز به ترغیب و تشویق دارد. یکی از مواردی که میتواند در این زمینه تأثیرگذار باشد سیاستها و اقدامات سازمانی است. مدیران سازمانی باید با وضع سیاستها و راهبردهای مناسب، در جهت شکوفاتر شدن رفتارهای شهروندی درسازمان تلاش کنند. در همین راستا می­توان چند مورد از این اقدامات را نام برد که برای ارتقا و ترغیب رفتار شهروندی مناسب­اند؛

 گزینش و استخدام

برخی از محققان معتقدند افرادی که علائم شهروندی خوبی را در حوزه زندگی شخصیشان بروز می­دهند به همان میزان تمایل دارند تا شهروندان سازمانی خوبی باشند. بر این اساس سازمان­ها باید فرایندهای جذب و استخدام نیروی خود را طوری طراحی کنند که افرادی با رفتار شهروندی مترقی جذب سازمان شوند. از میان ابزارهای انتخاب و گزینش کارکنان که ممکن است برای شناسایی شهروندان خوب سازمانی مورد استفاده قرار گیرند، مصاحبه­ها بهتر از بقیه ابزارها هستند. در انجام مصاحبه­ها باید بیش­تر بر روی رفتارهای همکارانه و گروهی تأکید کرد تا احتمال انتخاب کارکنانی که برای بروز رفتار شهروندی مستعدترند، بیش­تر شود. البته در فرایندهای گزینش و استخدام افراد، سازمان­ها باید به این نکته مهم توجه داشته باشند که رفتارهای شهروندی نباید جایگزین عملکردهای سنتی شغل شوند. بر این اساس ویژگی­هایی که به طور سنتی برای انجام یک شغل لازم است نباید به خاطر یک شهروند خوب بودن، نادیده گرفته شود.

 آموزش و توسعه

برخی از سازمان­ها ممکن است به تنهایی به شناسایی شهروندان خوب و افرادی با رفتارهای شهروندی بالقوه، قادر نباشند و نتوانند به مقدار مورد نیاز، این افراد را جذب و استخدام کنند. اما آن­ها می­توانند با اجرای طرح­های آموزشی برای کارکنان فعلی سازمان، به ایجاد رفتارهای شهروندی مفید و سازنده بپردازند. استفاده از برنامه­های آموزشی موجب تسهیل کمک­های بین فردی در میان کارکنان می­شود. البته برای توسعه مهارت­های کارکنان، می­توان از برنامه­های آموزش میانی و چرخش شغلی نیز استفاده کرد. یکی دیگر از روش­های اجرای برنامه­های آموزشی، برنامه­های توسعه است که مستقیماً با ایجاد رفتار شهروندی ارتباط دارد. مطالعات و بررسی­ها نشان می­دهد که آموزش سرپرستان بر پایه اصول عدالت سازمانی با افزایش رفتار شهروندی در میان زیردستان مرتبط است. به عبارت دیگر کارکنانی که سرپرستشان دوره­های آموزشی عدالت را طی کرده باشند، نسبت به سایر کارکنان، بیش­تر تمایل به بروز رفتارهای شهروندی از خود نشان می­دهند.

ارزیابی عملکرد و جبران خدمات

سازمان­ها می­توانند با ایجاد سیستم­هایی منظم و منطقی برای ارائه پاداش به کارکنان تا حد زیادی ایجاد رفتار شهروندی را تسهیل کنند. تحقیقات گذشته نشان­دهنده این مطلب است که افراد در کارهایی که احتمال دریافت پاداش وجود دارد بیش­تر مشارکت می­کنند. به همین خاطر توجه به سیستم­های پاداش مؤثر و اقتضایی توسط سازمان در شکل­دهی شهروندان خوب بسیار تأثیرگذار خواهد بود. بر این اساس اکثر سازمان­ها برای تشویق رفتار شهروندی، پاداش­های سالانه را به کارکنانی می­دهند که تا حدی به انجام رفتارهای فرانقش، تمایل داشته باشند نه افرادی که فقط دارای ویژگی­های مثبت فردی هستند. با وجود اهمیت این موضوع در مباحث رفتار شهروندی، امروزه ارائه پاداش از طرف سازمان به کارکنانی که مستقیماً درگیر انجام رفتارهای شهروندی هستند به طور بالقوه­ای کاهش داشته و جهت­گیری بیش­تر پاداش­ها به طرف کارها و وظایف رسمی است. برخی از محققان دلیل این امر را این­گونه بیان می­کنند که توجه بیش از حد به انجام رفتارهای فرانقش توسط کارکنان، برای گرفتن پاداش، موجب غفلت و کوتاهی از انجام وظایف رسمی سازمانی می­شود و کارکنان سازمان به جای انجام وظایف مربوط به خود، به کارهایی فراتر از نقش خود می­پردازند؛ در حالی­که هدف از تشویق رفتار شهروندی، ترویج رفتارهای همکارانه در کنار وظایف رسمی سازمانی است. در هر صورت سازمان­ها باید بدانند که برای تشویق و ترغیب رفتار شهروندی باید جهت­گیری سیستم­های پاداش خود را در سطح گروهی و سازمانی قرار دهند نه در سطح فردی، زیرا آن­ها با این کار به کارکنان نشان می­دهند که برای کارهای گروهی که منافع آن به کل سازمان برمی­گردد، ارزش بسیاری قائل هستند و به آن پاداش نیز می­دهد.

 

 

 

 

 

سیستم­های غیر رسمی

علاوه بر اقدامات و عملکردهای رسمی سازمان که در جهت تقویت رفتار شهروندی مؤثر است، فرایندهای غیر رسمی نیز وجود دارند که سازمان­ها می­توانند با ایجاد آن­ها به توسعه و تقویت بیش­تررفتار شهروندی بپردازند. برخی از روانشناسان اجتماعی معتقدند که فشارهای اجتماعی و هنجارهای گروهی غالباً تأثیر بیش­تری نسبت به رویه­های رسمی بر رفتار فردی در سازمان­ها می­گذارند. به همین علت توسعه مکانیسم­های غیر رسمی مانند فرهنگ مشارکتی، یک رکن اساسی و محوری برای تقویت رفتار شهروندی در محیط کار است. البته ناگفته نماند که ظهور و ترویج فرهنگ مشارکتی از طریق فرایند جامعه­پذیری صورت می­گیرد، فرآیندی که طی آن اعضای تازه سازمان مواردی را که از نظر سایر اعضای سازمان، پسندیده و مورد قبول است یاد می­گیرند و دوره­های آموزشی لازم را در این خصوص طی می­کنند. پس توجه به امر جامعه­پذیری در سازمان نیز می­تواند برای تقویت رفتار شهروندی مؤثر باشد (طبرسا و همکاران ،1389)